• Wilczy Szaniec | Wolfsschanze | Wolf's Lair

Plan Kwatery

Plan rozmieszczenia budynków w Wilczym Szańcu

Poniższy plan odzwierciedla rozmieszenie pozostałych – zarówno kompletnych, jak i zniszczonych bunkrów, budynków mieszkalnych oraz baraków, które tworzyły Byłą Kwaterę Wojenną Adolfa Hitlera. Taki plan dobrze obrazuje rozmach przedsięwzięcia oraz bardzo ułatwia zwiedzanie Wilczego Szańca turystom.

plan wilczego szanca

Plan Wilczego Szańca

Oraz opis wybranych, istotniejszych budynków

1. Pomieszczenia mieszkalne i garaże gwardii przybocznej Hitlera (niem. Führer Begleit Battalion, FBB)

Wybudowany poza strefą I, w dawnej strefie III w połowie 1944 roku barak dwuskrzydłowy na planie litery L, o ścianach z cegły i żelbetowych stropach. W czasie funkcjonowania obiektu w części parterowej (obecnie restauracja) znajdowały się garaże samochodowe. Pozostałe pomieszczenia przeznaczono na kwatery dla funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i magazyn.

Wystające z górnych części ścian rury służyły do odprowadzania gromadzącej się w niecce dachowej wody deszczowej. Naturalne maskowanie powierzchni dachowej (murawa) uzupełniano sztuczną roślinnością i plastikowymi siatkami maskującymi.

W garażach parkowano motocykle i samochody osobowe (ciężarowe umieszczano w innych miejscach) należące do „Szarej Kolumny” – jednostki samochodowej pozostającej do użytku Służby Bezpieczeństwa. Poza codzienną służbą ważnym zadaniem pododdziału była stała gotowość do ewakuacji strefy I.

Na terenie „Wilczego Szańca” funkcjonowały dwie „Szare Kolumny”: opisana wyżej wchodząca w skład SS i wywodząca się z Wehrmachtu, podporządkowana sztabowi operacyjnemu, przeznaczona do ewakuacji strefy II.

2. Biura gwardii przybocznej i służby bezpieczeństwa Rzeszy (niem. Reichssicherheitsdienst, RSD)

Barak powstał w połowie 1942 roku. W pierwszej wersji był to budynek drewniany. W połowie 1944 roku drewnianą konstrukcję obudowano płaszczem ceglano – żelbetowym o wymiarach 40 x 11 metrów.

Wnętrze drewnianego baraku składało się z korytarza poprowadzonego przez całą długość obiektu, po którego obu stronach znajdowały się wejścia do pomieszczeń. Zazwyczaj na jednym z końców tego rodzaju budowli tworzono dużą salę, w zależności od potrzeb nadając jej wielorakie przeznaczenie. Obudowa polegała na dostawieniu do drewnianych ścian zewnętrznych muru ceglanego sięgającego wysokości górnego poziomu otworów drzwiowych i okiennych, na którym tworzono opaskę żelbetonową. Na niej ponownie stawiano mur z cegieł, na wysokości górnej powierzchni dachu pokrywając całą powierzchnię belkami strunobetonowymi. Po przebudowie posiadające drewnianą stolarkę okna i drzwi od zewnątrz zabezpieczano używanymi podczas zagrożenia okiennicami stalowymi o grubości 16 mm.

Barak posiadał centralne ogrzewanie i węzeł sanitarny.

3. Awaryjny generator prądu
4. Bunkier ogólnego przeznaczenia
5. Budynki szefa prasy dra Otto Dietricha
6. Barak narad sztabowych, w którym 20 lipca 1944 roku dokonano zamachu na Adolfa Hitlera.

Wybudowany w 1942 roku jako konstrukcja drewniana z przeznaczeniem na hotel dla gości oficjalnych odwiedzających „Wilczy Szaniec”. W połowie 1944 roku drewniany barak obudowano płaszczem ceglano – żelbetowym. W 1944 roku czasowo służył ministrowi uzbrojenia i amunicji, szefowi Organizacji Todta Albertowi Speerowi.

W związku z budową nowego schronu i zajęciem przez Hitlera ciężkiego schronu przeciwlotniczego dla gości, barak zaadoptowano na miejsce codziennych narad sytuacyjnych.

20 lipca 1944 roku w baraku narad sytuacyjnych szef sztabu dowództwa wojsk zapasowych pułkownik Claus hrabia Schenk von Stauffenberg dokonał nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera.

O godzinie 10 15 samolot ze Stauffenbergiem i jego adiutantem porucznikiem Wernerem von Haeftenem wylądował na lotnisku w Wilamowie. Po przybyciu do „Wilczego Szańca” Stauffenberg udał się do strefy drugiej, gdzie przed kasynem (dawny Kurhaus) zjadł śniadanie z adiutantem komendanta kwatery rotmistrzem von Mȍllendorfem.

O godzinie 11 00 pojawił się w baraku szefa sztabu operacyjnego (nr. 17), gdzie z generałami Buhle i von Thadden odbył naradę związaną z aktualną sytuacją militarną Niemiec.

O godzinie 11 30 obaj generałowie ze Stauffenbergiem i Haeftenem udali się do schronu feldmarszałka Wilhelma Keitla (nr. 19), z którym odbyto wstępną naradę przed spotkaniem z Hitlerem.

Około 12 15 zaczęto szykować się do wyjścia na naradę, gdy Stauffenberg poprosił o umożliwienie zmiany koszuli. Wskazano mu pokój adiutanta Keitla Johana von Freyenda. To w nim Stauffenberg uzbroił zapalnik jednego z dwóch posiadanych ładunków wybuchowych.

O godzinie 12 30 Stauffenberg wszedł do Sali w której odbywała się narada. Pułkownik postawił teczkę z ładunkiem wybuchowym w odległości około 3 metrów od Hitlera, po czym pod pozorem odbycia rozmowy telefonicznej opuścił salę narad.

Z baraku narad Stauffenberg poszedł do baraku adiutantury (nr. 20), przed którym w samochodzie czekał na niego porucznik Haeften. Wsiadając do auta Stauffenberg usłyszał wybuch. Była godzina 12 42.

Niezatrzymywany przy wartowni I, zatrzymany lecz puszczony za sprawą telefonicznego wstawiennictwa rotmistrza von Mȍllendorfa przy wartowni „Południe”, o godzinie 13 15 Stauffenberg odleciał z lotniska w Wilamowie do Berlina.

W naradzie oprócz Hitlera I Stauffenberga uczestniczyły 23 osoby. Hitler przeżył, odniósł lekkie obrażenia i miał porwane spodnie. Wskutek wybuchu zginęły 4 osoby, kolejnych 11 zostało rannych.

7. Służba Bezpieczeństwa Rzeszy

Barak powstał w połowie 1942 roku. W pierwszej wersji był to budynek drewniany. W połowie 1944 roku drewnianą konstrukcję obudowano płaszczem ceglano – żelbetowym o wymiarach 27 x 9,5 metra.

Działająca w ramach Głównej Kwatery Wodza a wchodząca w skład struktur SS Służba Bezpieczeństwa Rzeszy zajmowała się całodobową bezpośrednią ochroną Adolfa Hitlera, bezpieczeństwem podczas podróży i inwigilacją najbliższej okolicy kwatery. Jej dowódcą był pułkownikowi SS Hans Rattenhuber. Na terenie kwatery istniała również podległa Rattenhuberowi, dowodzona przez majora SS Petera Hȍgla komórka urzędników policji kryminalnej zajmujących się kontrolą osób pojawiających się w jej obrębie, bagaży, korespondencji itp. Kontrolowano wszystko, co mogło stanowić potencjalne zagrożenie dla Adolfa Hitlera, także produkty żywnościowe dostarczane do jego kuchni czy ubrania przywożone z pralni.

W „Wilczym Szańcu” pracowało i było zakwaterowanych kilkudziesięciu funkcjonariuszy ochrony i policji kryminalnej.

8. Schron dla gości

Po schronach Hitlera i łączności uważany jest za trzeci co do ważności obiekt w strefie I. Przeznaczony dla gości oficjalnych odwiedzających Hitlera w „Wilczym Szańcu”. Oddany do użytku w 1941 roku, pierwotnie jako konstrukcja ceglano – żelbetowa, w której część bezpieczną (ukrytą pod żelbetem) stanowiły sypialnie, zaś w mniej odpornej części ceglanej umieszczono pomieszczenia do pracy i pobytu dziennego. Ze względu na złe warunki panujące w części bezpiecznej w 1942 roku uczyniono z niej schron przeciwlotniczy.

W 1944 roku schron obudowano płaszczem żelbetowym. Powstała budowla o wymiarach 45 x 23 metry, o grubości ścian i stropów nie mniejszej niż 7 metrów. Do schronu prowadziły dwa korytarze wejściowe z pancernymi, gazoszczelnymi drzwiami. Ściany wewnętrzne pokryto boazerią.

Schron oddano do użytku w marcu 1944 roku, a od 16 lipca do 8 listopada tamtego roku mieszkał w nim Adolf Hitler. Jego nowy schron był wówczas w budowie.

Pomimo ukończenia zasadniczych prac wzmacniających, jesienią 1944 roku do zachodniej ściany schronu dostawiono ceglano – żelbetową przybudówkę. Zaczęto również prace przy osłanianiu wejść do korytarzy żelbetowymi przelotniami. Wykonano dwie z zaplanowanych czterech przelotni, stojące przy północnych narożnikach. Przy narożnikach wschodnich prac nie zakończono.

9. Gwardia przyboczna Hitlera
10. Budynek służb stenograficznych

Barak powstał w drugiej połowie 1942 roku. W pierwszej wersji był to budynek drewniany. W połowie 1944 roku zastąpiono go barakiem murowanym o wymiarach 50 x 14 metrów. Ściany zewnętrzne obiektu do wysokości górnego poziomu drzwi i okien wykonano z cegły, górną ich część wzmacniając żelbetem. Strop z belek strunobetonowych. Wnętrze złożone z nieprzylegających do muru ścian drewnianych i podwieszanego sufitu. Z ceglanego korytarza biegnącego przez całą długość budynku wchodziło się do rozmieszczonych po obu jego stronach pomieszczeń. Drewniane drzwi i okna od zewnątrz zabezpieczały stalowe okiennice.

Pracujących w „Wilczym Szańcu” stenografów sprowadzono z niemieckiego parlamentu z zdaniem sporządzania zapisów z ważniejszych spotkań międzynarodowych, państwowych oraz z dowódcami wojskowymi wyższego szczebla z  Adolfem Hitlerem. Od końca 1942 roku w wyniku nieporozumień pomiędzy Hitlerem a szefem sztabu operacyjnego Wehrmachtu generałem Jodlem powstałych z powodu rzekomo błędnym interpretowaniu rozkazów i wynikłych z tego niepowodzeń na froncie wschodnim, Hitler zarządził stałe i szczegółowe zapisywanie wszystkich bez wyjątku spotkań z jego udziałem. Ranga służby stenograficznej w kwaterze znacznie wzrosła.

Jesienią 1943 roku barak otoczono płotem z siatki drucianej. Wejścia do wnętrza przez całą dobę strzegli funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa.

11. Służba bezpieczeństwa, dowódca służby bezpieczeństwa Rattenhuber, szef Abt.I/RSD Högl, poczta
12. Węzeł łączności, centrale dalekopisowa i telefoniczna

Wybudowany w 1941 roku jako schron średniej odporności o grubości ścian i stropu 2 metry. Podczas pierwszej rozbudowy kwatery przeprowadzonej w 1942 roku od strony wschodniej dobudowano do schronu ceglano – żelbetonową przybudówkę mieszczącą urządzenia techniczne i socjalne dla pełniącej służbę załogi. W marcu 1944 roku rozpoczęto trwającą cztery miesiące rozbudowę schronu, podczas której istniejącą budowlę obudowano żelbetonowym płaszczem, w wyniku której uzyskała ona cechy schronu ciężkiego o wymiarach 40 x 23 metrów.

Przed przystąpieniem do rozbudowy schronu przy istniejącej przybudówce postawiono nowy ceglano – żelbetowy barak, w którym czasowo zainstalowano centralę łączności kwatery.

Schron łączności był jednym z najważniejszych obiektów „Wilczego Szańca” . Skupiały się w nim linie telekomunikacyjne łączące kwaterę z wszystkimi teatrami działań wojennych, Berlinem i stolicami państw sprzymierzonych. Bez łączności sprawne prowadzenie wojny stawało się niemożliwe.

W systemie dwuzmianowym stale pracowało w nim 6 centrali telefonicznych, 3 centrale radiowe i 3 dalekopisowe. Wysyłane wiadomości szyfrowano przy pomocy ENIGMY.

13. Garaże

Barak garażowy parku samochodowego Adolfa Hitlera.

W wersji oddanej do użytku w 1941 roku był to barak drewniany. W 1944 roku obudowano go płaszczem ceglano – żelbetowym.

W garażach parkowały dwa mercedesy Hitlera, samochody przeznaczone dla odwiedzających kwaterę oficjalnych gości i auta ochrony. Od strony wschodniej wydzielono izbę pogotowia dla dyżurujących całodobowo mechaników i kierowców, oraz niewielki warsztat podręczny. Poważniejszych napraw samochodów dokonywano poza terenem kwatery.

Dowódcą parku samochodowego Adolfa Hitlera był jego osobisty kierowca Sturmbannfȕhrer SS Erich Kempka.

Własne garaże z warsztatem naprawczym posiadał Sztab Operacyjny Wehrmachtu. Znajdowały się one w strefie II, w pobliżu dawnego Kurhausu.

Większość samochodów obsługujących „Wilczy Szaniec” parkowała w rozmieszczonych na terenie całego obiektu otwartych ziemiankach. W strefie I, w której obowiązywał ograniczony ruch samochodowy znajdowało się jedynie siedem tego rodzaju budowli.

Od 1942 roku istniała w kwaterze stacja benzynowa. Zlokalizowano ją przy drodze prowadzącej ze strefy I w stronę Kętrzyna.

14. Kierowcy
15. Kino
16. Kotłownia
17. Przedstawiciele przy kwaterze: Bodenschatz, Hewel, Voss, Wolff, Fegelein, Dr Morell
18. Magazyn żywności
19. Dom Martina Bormanna, osobistego sekretarza Hitlera
20. Schron przeciwlotniczy Bormanna i jego personelu

Ciężki schron przeciwlotniczy ogólnego użytku o wymiarach 36 x 23 metry. (Ze względu na sąsiedztwo domu szefa kancelarii NSDAP Martina Bormanna nazywany również schronem Bormanna). Wybudowany od podstaw i oddany do użytku w połowie 1944 roku. Posiadał jedno wejście z korytarza przelotowego chronione pancernymi drzwiami gazoszczelnymi. Pełnił rolę schronu ciężkiego schronu przeciwlotniczego używanego jedynie w przypadku zagrożenia, wyposażonego w ławki do siedzenia, węzeł sanitarny i urządzenia filtrowentylacyjne.

Występujące w „Wilczym Szańcu” schrony ciężkie budowano w ten sposób, iż właściwy schron wewnętrzny (nowo wybudowany lub już istniejący) ze ścianami i stropami dochodzącymi do 2 metrów otaczano płaszczem żelbetowym o co najmniej 3,5 metrowej grubości. Pomiędzy schronem a płaszczem zostawiano 50 cm przerwę wypełnioną tłuczniem bazaltowym. Całość chronić miała wnętrze schronu przed zniszczeniem poprzez rozproszenie energii uderzeniowej bomby lotniczej oraz zapobiec w powstawaniu pęknięć i odprysków w schronie wewnętrznym.

Całość posadowiono na dochodzącym do 3,5 – 4 metrów głębokości i wychodzącym poza obręb schronu fundamencie zapobiegającym przed zniszczeniem schronu w wyniku wybuchającej w jego sąsiedztwie bomby.

21. Osobista adiutantura Hitlera i Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu, urząd personalny Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu
22. Kasyno II
23. Gen. Alfred Jodl, szef sztabu (WFA/WFSt) Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu

Barak powstał w połowie 1942 roku. W pierwszej wersji był to budynek drewniany. W połowie 1944 roku zastąpiono go barakiem murowanym o wymiarach 45 x 14 metrów. Strop wykonany z belek strunobetonowych wraz z żelbetowymi górnymi odcinkami ścian tworzyły płytką nieckę dla roślinności maskującej obiekt. Metalowe pałąki osadzone w krawędziach dachu służyły do mocowania drutów podtrzymujących siatki maskujące.

Drewniane drzwi i okna od zewnątrz zabezpieczone zostały pancernymi dwuskrzydłowymi okiennicami o grubości 16 mm, zamykanymi jedynie w przypadku ataku lotniczego.

Wnętrze składało się z ceglanego korytarza poprowadzonego przez całą długość budowli, z którego wchodziło się do rozmieszczonych po obu jego stronach pomieszczeń. Pozostałe ściany wewnętrzne wraz z podwieszonym sufitem wykonano w drewnie.

Barak przeznaczony był dla szefa Sztabu Operacyjnego Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych (Wehrmachtu) generała pułkownika Alfreda Jodla. Jodl przebywał w „Wilczym Szańcu” od 1941 do 1944 roku. Ze względu na panującą w niej złą atmosferę kwaterę określił jako coś „pomiędzy klasztorem a obozem koncentracyjnym”.

Po zakończeniu wojny przez wiele lat budynek pełnił rolę magazynu mebli.

24. Basen przeciwpożarowy
25. Pomieszczenia służbowe przedstawicielstwa ministerstwa spraw zagranicznych
26. Dr Fritz Todt, a po jego śmierci Albert Speer
27. Hotel gwardii przybocznej Hitlera
28. Schron przeciwlotniczy ogólnego użytku z działami przeciwlotniczymi i karabinami maszynowymi na dachu
29 i 30. Kasyno I i Nowa herbaciarnia

Kasyno oddano do użytku w 1941 roku. Barak ceglano – żelbetowy posiadał dwie kondygnacje, z których niższa dysponowała własnym ujęciem wody, mieściła też magazyn żywności. Oprócz pomieszczeń kuchennych w kasynie znajdowały się dwie sale do spożywania posiłków: pierwsza dla Hitlera, zaproszonych przez niego gości i ważniejszych członków stałego otoczenia Hitlera, druga – dla sekretarek, funkcjonariuszy ochrony i mniej znaczących mieszkańców strefy I.

W 1942 roku w odległości kilku metrów od kasyna wybudowano drewniany barak herbaciarni. Wejścia do obu obiektów połączono wspartym na drewnianych słupach pasażem.

W 1944 roku herbaciarnię pokryto płaszczem ceglano – żelbetowym zaś górną część baraku kasyna zburzono, stawiając w jego miejsce nowy, również ceglano – żelbetowy budynek.

Hitler, który był wegetarianinem systematycznie spożywał posiłki w kasynie do września 1942 roku. Na skutek zmian psychicznych i coraz większej izolacji od otoczenia coraz częściej jadał samotnie w zajmowanym przez siebie schronie.

Z herbaciarnią będącą miejscem relaksu mieszkańców strefy I związane są „nocne herbatki u Hitlera”. Codziennie późnym wieczorem w herbaciarni zbierało się wybrane przez Hitlera grono najbliższych współpracowników, czasami niektórzy z przebywających w kwaterze gości aby zakończyć dzień na rozmowach. Spotkania szybko przerodziły się w kilkugodzinne, trwające niejednokrotnie do godzin porannych monologi Hitlera i były nudne i męczące dla biorących w nich udział osób.

31. Feldmarszałek Wilhelm Keitel – szef Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu

Oddany do użytku w 1941 roku. Budowla składała się z wykonanego w żelbecie schronu przeciwlotniczego o dochodzącej do 2 grubości ścian i stropu oraz przylegającego do niego ceglano – żelbetowego baraku.

Izolowana pancernymi, gazoszczelnymi drzwiami część bezpieczna schronu podzielona została na mniejsze pomieszczenia przeznaczone na sypialnie, była również ukryciem w wypadku ataku lotniczego. Część lekka z wieloma pomieszczeniami to przestrzeń do codziennej pracy sztabowej.

Ściany pomieszczeń wyłożono boazerią. Łazienki posiadały białego koloru glazurę. Jak wszystkie tego rodzaju obiekty w kwaterze, schron Keitla zaopatrzono w system filtro – wentylacyjny. Okna doświetlające pomieszczenia części roboczej z zewnętrznej strony zabezpieczono dwudzielnymi pancernymi okiennicami o grubości 16 mm.

W 1942 roku ze względu na złe warunki panujące w sypialniach, zostały one zlikwidowane. Zajmowana przez nie przestrzeń służyła od tej pory wyłącznie na potrzeby schronu przeciwlotniczego.

Od czerwca 1941 do września 1942 w schronie odbywał się codzienne narady sztabowe z udziałem Adolfa Hitlera. Ze względu na narastający konflikt z oficerami i generałami Wehrmachtu, decyzją Hitlera przeniesiono je do Sali narad mieszczącej się w jego schronie.

32. Stara herbaciarnia
33. Dom Hermanna Göringa marszałka Rzeszy

Wybudowany w połowie 1942 roku. W pierwszej wersji były to dwa połączone ze sobą budynki drewniane. W połowie 1944 roku wschodnie skrzydło otoczone zostało płaszczem ceglano – żelbetowym. Obniżono przy tym dotychczasowy wysoki dach budowli, zastępując go stropem z belek strunobetonowych. Drewniane skrzydło zachodnie rozebrano, zastępując je budowlą murowaną. Powstał budynek o wymiarach 35 x 11 / 27 x 14 metrów.

W piwnicznej kondygnacji skrzydła zachodniego umieszczono kotłownię centralnego ogrzewania.

Marszałek Rzeszy znany był ze skłonności do przepychu, więc podobnie jak w innych zajmowanych przez niego kwaterach wnętrze domu w „Wilczym Szańcu” standardem odbiegać mogło od prostego wyposażenia pozostałych budowli.

Gȍring prawdopodobnie nigdy nie zatrzymał się na noc w „Wilczym Szańcu”. W Prusach Wschodnich przebywał najczęściej w swojej kwaterze w Romintach (dawny dwór myśliwski cesarza Wilhelma II) znajdującej się w Puszczy Rominckiej. Często, zwłaszcza po zajęciu puszczy przez Rosjan jesienią 1944 roku, korzystał pozostającego do jego dyspozycji pociągu pancernego.

34. Schron przeciwlotniczy Göringa ze stanowiskami dział przeciwlotniczych, karabinów maszynowych oraz reflektorów

Schron marszałka Rzeszy i dowódcy lotnictwa wojskowego (Luftwaffe) Hermanna Gȍringa oddano do użytku wiosną 1944 roku. Pełnił funkcję ciężkiego schronu przeciwlotniczego w wersji mieszkalnej, wykorzystywanego w przypadku przedłużającego się zagrożenia. Posiadał wymiary 27 x 21 metrów.

Na stropie budowli (w większości pozostałych tego typu obiektów niecka stropu służyła do naturalnego maskowania schronu) umieszczono stanowiska obrony przeciwlotniczej. Składały się na nie dwie wykonane w żelbetonie platformy dla poczwórnie sprzężonych działek przeciwlotniczych kalibru 2 cm oraz stanowisko karabinu maszynowego MG – 42. Całość uzupełniał zamontowany na stropie dźwig niezbędny do transportu zapasowych luf do działek, amunicji itp.

W strefie I stanowiska obrony przeciwlotniczej w postaci gniazd karabinów maszynowych umieszczono ponadto na stropie schronu Hitlera i schronie obrony przeciwlotniczej (Nr. 12). Od 1941 roku wewnątrz kwatery obronę przeciwlotniczą skoncentrowano w strefie III ( na zachód od obecnego hotelu), w których naziemne stanowiska działek kalibru 2 cm zastąpiono w 1944 roku 16 metrowej wysokości wieżami z platformami bojowymi.

35. Przedstawicielstwo naczelnego dowództwa Luftwaffe
36. Przedstawicielstwo naczelnego dowództwa Kriegsmarine
37. Bunkier Hitlera, z odrzuconymi po wybuchu stanowiskami dział przeciwlotniczych (największy, niebieski obiekt w kształcie krzyża)

Schron powstał w 1941 roku. Podobnie jak wszystkie tego rodzaju budowle powstałe w kwaterze w tamtym okresie, składał się z żelbetowej części schronu przeciwlotniczego mieszczącego sypialnię i ceglano – żelbetowej części do pracy pobytu dziennego. Mieścił się w niej m. in. Pokój do narad i gabinet Hitlera. Wejście do schronu obudowano drewnianą werandą.

Podczas przebudowy w 1942 roku nie zrezygnowano z sypialni w żelbetowym schronie. Jedyną nowością związaną z bunkrem Hitlera było wybudowane w jego pobliżu domu narad sztabowych (domu wodza). Niewielkiej budowli pokrytej dachówką ceramiczną.

W marcu 1944 roku całkowicie zburzono istniejący schron razem z domem narad, rozpoczynając budowę nowego bunkra.

Nowy schron oddano do użytku w listopadzie 1944 roku. Osiągnął on wymiary 67 x 38 metrów. Część główną o najgrubszych ścianach i stropie przeznaczono m. in . na sypialnię, łazienkę i gabinet Hitlera. Schron otrzymał również oskrzydlające go ceglano – żelbetowe przybudówki. Wschodnia to miejsce robocze Hitlera z gabinetem i kuchnią i jadalnią. Zachodnia – sala narad sztabowych i pomieszczenia do pracy.

Na stropie schronu umieszczono żelbetowe stanowisko karabinu maszynowego.

W nowym schronie Hitler mieszkał zaledwie 12 dni, od 8 do 20 listopada 1944 roku, kiedy opuścił „Wilczy Szaniec” i do swojej śmierci zamieszkał w schronie pod Kancelarią Rzeszy w Berlinie.

38. Linia kolejowa Kętrzyn – Węgorzewo

UWAGA: Numeracja użyta w tym planie (tak jak ta zastosowana w Wilczym Szańcu i w przewodnikach o nim) nie odpowiada numeracji oryginalnej, zastosowanej przez Niemców w czasach funkcjonowania Kwatery.

Inny, aktualnie dostępny na terenie Wilczego Szańca plan obiektu (2019), wraz z oznaczeniami i opisami dostępny jest po kliknięciu w poniższą miniaturę (otwarcie w nowym oknie):

Plan Wilczego Szańca - Wolfsschanze Lage Plan 2019